To, jak wygląda leczenie alkoholizmu najczęściej zależy od podejścia teoretycznego. Podejście medyczne skupia się bardziej na uszkodzeniach somatycznych organizmu oraz ich leczeniu, a zajmują się nim lekarze. Szybki rozwój nowych technologii w medycynie odkrył model zaburzeń neuroprzekaźników. Chodzi o zaburzenie równowagi między układem nagrody (za który odpowiada dopamina), a układem kary (za który odpowiada serotonina) w mózgu, które powoduje pragnienie picia alkoholu. Leczenie opiera się głównie na farmakologicznym łagodzeniu objawów głodu alkoholowego.
Psychologiczne podejście w leczeniu alkoholizmu
Podejście psychologiczne z kolei kładzie nacisk na przyczyny picia alkoholu i ich leczenie, którym zajmują się psychoterapeuci w ramach terapii grupowych lub indywidualnych. Zgłębiając teorię w poszukiwaniu przyczyn powstawania alkoholizmu oraz jego mechanizmów można się spotkać z następującymi czynnikami:
- czynnikami biologiczno-genetycznymi (neurobiologicznymi),
- czynnikami psychologicznymi (mechanizmami psychologicznymi czy zaburzeniami osobowości),
- czynnikami środowiskowymi (wzorcami picia).
Biologiczno-genetyczne czynniki
Do pierwszych czynników alkoholizmu można zaliczyć picie alkoholu przez kobiety w ciąży oraz geny. Prowadzone w USA, Australii i Szwecji badania nad bliźniętami wykazały, że wychowywanie się dziecka w rodzinie, gdzie rodzice byli czynnymi alkoholikami zwiększało ryzyko wystąpienia alkoholizmu w dorosłości u dzieci. Jednak jak do tej pory nie wyodrębniono konkretnych genów, które są odpowiedzialne za dziedziczenie alkoholizmu z pokolenia na pokolenie. Zatem w tym przypadku leczenie czynników genetycznych alkoholizmu jest mocno ograniczone do jego biologicznych aspektów, czyli leczenia farmakologicznego uszkodzeń somatycznych organizmu oraz do zapobiegania nawrotom picia alkoholu przez stosowanie leków zmniejszających głód alkoholowy.
Psychologiczne czynniki
Z kolei do drugich czynników alkoholizmu zalicza się zaburzenia emocjonalne. Przykładowo ludzie doświadczający silnego lęku, aby sobie z nimi poradzić sięgają po alkohol, który przynosi ulgę i uwalnia od napięcia czy lęku. Badania prowadzone przez Marlatta i Gordona oraz Kesslera wykazały, że alkoholizm bardzo często współwystępował z zespołem lęku uogólnionego, fobiami społecznymi czy PTSD. Oprócz tego wg koncepcji psychoanalizy alkoholizm często powstaje na bazie skłonności autodestrukcyjnych, zatrzymania się rozwoju osobowości w fazie narcyzmu, czy w wyniku rozwoju neurotycznych cech osobowości. W przypadku wykrycia tego typu przyczyn leczenie alkoholizmu powinno być kontynuowane w nurcie psychodynamicznym.
Z perspektywy poznawczo – behawioralnej przyczynami alkoholizmu mogą być destrukcyjne przekonania dotyczące alkoholu oraz niewłaściwy przebieg procesu uczenia się w wyniku, którego powstają u alkoholika dezadaptacyjne nawyki, np. pozytywne wzmocnienia co do działania alkoholu. Leczenie w tym modelu polega na zmianie tych negatywnych przekonań oraz na odzwyczajeniu się (odwyknięciu) od nawyku nagradzania się alkoholem.
W świetle koncepcji psychologicznych mechanizmów uzależnienia tzw. mechanizm nałogowej regulacji emocji powoduje zaburzenie procesów emocjonalnych, które wywołują silne pragnienie picia alkoholu, system iluzji i zaprzeczania zniekształca procesy myślowe, które dezorientują alkoholika w postrzeganiu swojej destrukcji, a mechanizm rozdwojonego JA dezintegruje strukturę osobowości alkoholika tworząc biegunowy obraz siebie uniemożliwiający zmianę. Praca terapeutyczna na mechanizmach uzależnienia jest najpopularniejszą metodą leczenia alkoholizmu w Polsce.
Środowiskowe czynniki
Ostatnimi z opisanych czynników alkoholizmu są przyczyny leżące po stronie środowiska, w którym osoba przebywa. Są to zwykle wzorce picia alkoholu tak w rodzinie pierwotnej, jak i w grupie rówieśniczej. Badacze tematu Wolin i Benett udowodnili, że rytuały związane z piciem alkoholu mocno narażają dzieci na transmisję alkoholizmu. Nurt systemowy w psychoterapii zajmuje się leczeniem zaburzonego funkcjonowania całej rodziny alkoholowej.
Podsumowując powyżej przytoczone przyczyny alkoholizmu można wywnioskować, że mogą za nie odpowiadać bardzo różne czynniki (biologiczne, psychologiczne i środowiskowe), a zatem wieloczynnikowy model leczenia alkoholizmu powinien brać pod uwagę jak najwięcej z nich. W naszym prywatnym ośrodku leczenie alkoholizmu wygląda w ten sposób, że łączymy metody psychoterapii poznawczo-behawioralnej i teorii mechanizmów z nowoczesną farmakoterapią.
Źródło:
- T. Beck, F. D. Wright, Terapia poznawcza uzależnień, Wydawnictwo UJ, Kraków 2007, s 22.
- Mellibruda, Z. Sobolewska-Mellibruda, Integracyjna Psychoterapia Uzależnień. Teoria i praktyka, IPZ PTP, Warszawa 2011, s. 72-73.
- Cierpiałkowska, Alkoholizm. Przyczyny, leczenie, profilaktyka, Wydawnictwo naukowe UAM, Poznań 2000, s. 81.