Na czym polega odwyk narkotykowy
Odwyk narkotykowy w naszym ośrodku polega na połączniu najnowszych teorii dotyczących powstawania i utrzymywania się uzależnienia. Aby móc skutecznie leczyć chorobę należy odpowiedzieć na pytanie, dlaczego ktoś na nią zapadł, czyli znaleźć przyczynę, a następnie ją leczyć. Podobnie jest w przypadku choroby jaką jest narkomania, aby pomóc narkomanowi efektywnie odwyknąć od narkotyków, trzeba zastanowić się, dlaczego je zażywał i wyeliminować te przyczyny, aby nie były one w przyszłości powodem nawrotu jego uzależnienia.
- Pierwsze z podejść koncentruje się na czynnikach neurobiologicznych (biochemicznych).
- Drugie jest podejściem psychologicznym, skoncentrowanym na modelach behawioralnych i różnicach indywidualnych i odwołuje się do tych czynników (bodźców), które zwiększają prawdopodobieństwo zażywania narkotyków.
Metody stosowane w naszym ośrodku
W naszym ośrodku pomagamy narkomanom odwyknąć od narkotyków przy pomocy połączenia farmakoterapii i psychoterapii. Farmakoterapia, czyli leki oddziaływują na pierwsze z powyższych, czyli czynniki neurobiologiczne. Z kolei od drugiej strony psychologicznej korzystamy z psychoterapii poznawczo-behawioralnej, podczas której pacjenci m.in. uczą się jak zmieniać dysfunkcyjne myślenie, jak radzić sobie z emocjami i głodem narkotykowym, jak po powrocie do domu mają zapobiegać nawrotom uzależnienia. Podejścia te bardzo się różnią, ale nie wykluczają nawzajem, a równoczesne leczenie wszystkich w ramach odwyku narkotykowego w naszym ośrodku zwiększa skuteczność całego procesu leczenia uzależnienia.
Farmakoterapia
Ad.1. Farmakoterapia ma pomóc uzależnionym w odwyknąć od przyjmowania narkotyków działając na układ neurobiologiczny, a zrozumienie tego wymaga wyjaśnienia efektów działania narkotyków na mózg. Pierwotne działanie substancji takich jak narkotyki na mózg jest oczywiście różne, ale dwa główne szlaki – dopaminowy układ nagrody oraz endogenny układ opioidowy – uznano za wspólne dla większości substancji. Teoretycy przypisują im dwie odmienne funkcje, dopaminowy układ nagrody lub inaczej układ mezolimbiczno-czołowo-korowy (składający się z układów mezolimbicznego i mezokortykalnego) uznano za szlak o podstawowym nagradzaniu mózgu. Jest on związany z popędowymi i przygotowawczymi aspektami nagrody, doświadczanymi jako podekscytowanie, nagląca potrzeba lub głód narkotykowy. Z kolei układ opioidowy przeciwnie – wiąże się z nasyceniem i konsumpcyjnymi aspektami nagrody, takimi jak odprężenie, błogostan i uspokojenie. Farmakologiczny odwyk narkotykowy powinien oddziaływać na te neurobiologiczne systemy w mózgu, co możliwe jest wyłącznie dzięki różnego rodzaju lekom, które współpracujący z naszym ośrodkiem lekarze psychiatrzy ordynują pacjentom.
Odwyk od marihuany
Odwyk od marihuany w naszym ośrodku oprócz standardowej psychoterapii uzależnień polega na podawaniu pacjentom antydepresantów oraz stabilizatorów nastroju, ponieważ głównym czynnym składnikiem konopi jest A9-tetrahydrokannabinol (A9-THC), który działa jako agonista receptora kanabinoidowego w mózgu. Receptor kanabinoidowy (CB1) występuje najczęściej w hipokampie, zwojach i móżdżku. Podawanie leków stabilizujących nastrój zapobiega wychwytowi dopaminy, serotoniny, GABA i noradrenaliny i ułatwia odwyknięcie od marihuany. Badania wykazały również, że podanie naltreksonu odwraca nagradzający dla mózgu efekt, powodowany przez aktywny składnik konopi, A9-THC.
Odwyk od opiatów
Odwyk od opiatów w naszym ośrodku oprócz psychoterapii polega na wsparciu farmakologicznym w postaci podawania pacjentom syntetycznych opioidów (buprenorfiny) celem zmniejszenia głodu opiatów i opanowania objawów abstynencyjnych. Egzogennne opiaty, takie jak heroina, morfina czy kodeina, są agonistami receptorów opiatowych, a ich używanie w krótkim czasie prowadzi do wzrostu tolerancji i uzależnienia. Przewlekłe używanie opiatów dość szybko powoduje przystosowanie się receptorów opiatowych, na co wskazuje potrzeba używania większych ilości tych substancji dla osiągnięcia euforii lub po to, aby ustąpił ból. Terapia substytucyjna w ramach odwyku w naszym ośrodku pomaga pacjentom zniwelować ten ból odstawiania opiatów, aby mogli skupić się na psychoterapii swojego uzależnienia.
Odwyk od amfetaminy i kokainy
Odwyk od amfetaminy i kokainy w naszym ośrodku tak jak powyższe uzależnienia polega na połączeniu psychoterapii uzależnienia i farmakoterapii łagodzącej objawy abstynencyjne. Kokaina wiąże się z transporterami dopaminy, noradrenaliny i serotoniny, jednak najsilniejszym elementem pośredniczącym we wzmacniających i psychomotorycznie stymulujących efektach działania kokainy jest blokada wychwytu zwrotnego dopaminy. Antydepresanty z grupy SNRI istotnie osłabiają objawy odstawienne oraz redukują potrzebę przyjmowania kokainy przez osoby od niej uzależnione. Podobnie amfetamina działa poprzez wzmożenie uwalniania monoamin, a także przez wzmożenie uwalniania dopaminy. Zatem podobnie jak w przypadku kokainy podawanie pacjentom antydepresantów z grupy SNRI ułatwia im odwyknięcie od amfetaminy i umożliwia im uczestnictwo w psychoterapii uzależnienia.
Terapia odwykowa
Ad. 2. Terapia odwykowa wykorzystuje psychologiczną koncepcję behawioralną, która polega na warunkowaniu klasycznym, czyli teorii uczenia się. Odgrywa ono jak wykazano w badaniach, ważną rolę w rozwoju i podtrzymywaniu zachowań nałogowych, czyli zażywaniu narkotyków. Innymi słowy, jeżeli ktoś do czegoś przywykł, to może tez od tego odwyknąć, zajmie mu to jednak jakiś czas.
Teoria ekspozycji na bodźce dowodzi, że np. przyjemność wynikająca z zażywania narkotyków jest ważna w rozwoju i podtrzymywaniu uzależnienia. Bodziec zwiększa prawdopodobieństwo ponownej, uwarunkowanej reakcji (reaktywności na niego), czym właśnie tłumaczy się odczuwanie głodu narkotykowego odczuwanego przez osoby uzależnione. Do bodźców introreceptywnych zalicza się takie, jak: wpływ substancji na receptory mózgowe, bodźce afektywne typu obniżenie nastroju lub nieprawidłowe procesy poznawcze, na przykład przekonania na temat efektów działania narkotyków. Odpowiedź na te bodźce może mieć charakter autonomiczny, behawioralny lub symboliczno-ekspresyjny.
Bodźce te zwane wyzwalaczami głodu narkotykowego występują przed użyciem substancji i mogą do nich należeć osoby z którymi uzależniony je zażywał, miejsca w których to robił, zapach lub widok narkotyków, a nawet pora dnia, w której zwykle je zażywał. Liczba owych bodźców wyzwalających głód narkotykowy, które mogą kojarzyć się z zażywaniem może być duża, ale na terapii odwykowej uczy się pacjentów jak mają sobie z nimi radzić, aby im nie ulegać. Z kolei objawy głodu narkotykowego jakie się pojawiają w odpowiedzi na te bodźce to reakcje autonomiczne, które pacjenci także uczą się u siebie identyfikować i opanowywać w ramach pracy terapeutycznej. Im więcej metod pacjent nauczy się przeciwko wyzwalaczom i głodom narkotykowym wykorzystywać, tym większe szanse będzie miał do zapobiegania nawrotowi uzależnienia od narkotyków. Regularne ćwiczenia polegające na unikaniu tych bodźców powodują, że osoba odwyka od narkotyków, a przywyka do trzeźwości.
Źródło:
Erickson C. K., Nauka o uzależnieniach, WUW, Warszawa 2016.