Uzależnienie od dopalaczy to przewlekła choroba powodująca fizyczne uszkodzenia mózgu, w wyniku których uzależniony nie potrafi po prostu porzucić nałogu i posłuchać racjonalnych argumentów, że trzeźwość się opłaca, że ma przestać marzyć o odlotach i przepuszczać rodzinne pieniądze na dopalacze. Nie mogą tego uczynić, gdyż choroba uszkodziła mózg, podobnie jak nadciśnienie uszkadza tętnice, a cukrzyca nerki. Nikt nie nachyli się przecież nad brzuchem diabetyka i nie zawoła: „Hej, wy tam w środku, nerki! Dość tego obijania się! Prawidłowo filtrować mocz, ale to już!”. Nerki nie mogą usłyszeć ani wykonać tego polecenia. Tak samo jest z mózgiem uzależnionego od dopalaczy.
Na szczęście dzięki terapii komunikaty typu: „Muszę zażyć!” z czasem słabną i mózg może dokonać samonaprawy, ale do tego potrzebuje wyregulowania neuroprzekaźników w mózgu, które może się dokonać wyłącznie dzięki połączeniu farmakoterapii. Niestety jednak powrót mózgu do jego pierwotnego – trzeźwego stanu psychofizycznego zabiera wiele czasu, a co gorsze w wielu przypadkach nieodwracalnych uszkodzeń struktur mózgu w wyniku zażywania dopalaczy nie uda się już wrócić do stanu sprzed uzależnienia.
Uzależnienie od dopalaczy charakteryzują następujące objawy:
- Silne pragnienie i przymus zażycia dopalaczy z tendencją do natychmiastowego zrealizowania
- Zmiana tolerancji na dopalacze polegająca na zmienionej, najczęściej zwiększonej tolerancji na te substancje, gdyż ta sama dawka co wcześniej nie przynosi już oczekiwanego efektu, więc występuje potrzeba przyjęcia większej dawki dopalaczy dla wywołania oczekiwanego efektu.
- Utrata kontroli nad zażywaniem dopalaczy, brak zdolności do kontrolowania zachowań związanych z zażywaniem dopalaczy polegająca na trudności w unikaniu rozpoczęcia czy zakończeniu zażywania dopalaczy do wcześniej założonego poziomu oraz nieskuteczne wysiłki zmierzające do zmniejszenia lub kontrolowania zażywania dopalaczy.
- Zespół abstynencyjny po dopalaczach (tzw. „zjazd” lub „zejście”) polegający na widocznych fizjologicznych objawach odstawienia, gdy zażywanie dopalaczy jest ograniczane lub przerywane albo używanie innych substancji lub jej zamienników (np. leków, narkotyków lub alkoholu) w celu złagodzenia nieprzyjemnych objawów odstawienia dopalaczy, uwolnienia się od nich lub uniknięcia ich.
- Zanik zainteresowań nie związanych z zażywaniem dopalaczy oraz narastające zaniedbywanie innych źródeł przyjemności lub zainteresowań, widoczna zwiększona ilość czasu przeznaczonego na zdobywanie dopalaczy, zażywanie ich i dochodzenie do siebie po ich zażywaniu.
- Zażywanie dopalaczy pomimo szkód jakie powodują np. zdrowotnych, rodzinnych, finansowych, zawodowych, szkolnych itp.
Jeżeli u osoby wystąpiły przynajmniej 3 z 6-ciu powyższych objawów w ciągu ostatnich 12-stu miesięcy oznacza to, że nie jest to już tylko nadużywanie, a już jest to uzależnienie od dopalaczy, które wymaga leczenia w ośrodku odwykowym.